Burn-out. Wat zijn de symptomen en hoe kun je het voorkomen?

De een komt zijn bed niet meer uit, de ander kan ineens niet meer lezen wat hij nou getypt heeft en weer een ander heeft een paniekaanval als zijn hond niet doet wat hij zegt en hij niet meer weet hoe hij hiermee thuis moet komen. Burn-out is letterlijk opgebrand zijn, zowel fysiek, mentaal als emotioneel uitgeput zijn.

Hoe kun je in een burn-out belanden?

Lange tijd negeren van allerlei signalen zoals nek- en rugpijn, pijnlijke schouders en armen, hoofdpijn, extreme vermoeidheid is ook wel iets van deze tijd. Ik merk dat een afspraak met de fysiotherapie sneller is gemaakt dan met een stresscoach. En dat terwijl dit juist heel goed samen gaat. Als daar vervolgens nog bij komen: verminderde concentratie, piekeren, slaapproblemen, langer doen over het werk, langer doorgaan ook ’s avonds of in het weekend, niet meer bijtanken van een weekend, dan zijn dit toch echt signalen die serieus genomen moeten worden.

Overspannenheid en Burn-out raken gaat niet ineens. Het is een glijdende schaal. Het is over een langere tijd ‘zorgvuldig’ opgebouwd, waarbij allerlei signalen van vermoeidheid en stress zijn genegeerd. Tot het lichaam nog maar één uitweg heeft en er gewoon mee ophoudt. Dat is wat veel mensen met een burn-out ervaren.

Het is als een glijdende schaal waarin je eerst langzaam van ‘ja, druk, druk, druk’ gaat naar steeds meer stress, naar overspanning, naar burn-out. Het lichaam heeft gedurende een lange tijd (en dat is meestal echt langer dan een paar maanden) veel stress te verduren gehad en te weinig tijd gehad om bij te komen. Wat zijn nu de symptomen en gradaties volgens drs Hilde Bolt (psychotherapeut stress- en burn-out):

Dit gaat om stress die opgeroepen wordt en functioneel is, bijvoorbeeld een gezonde spanning voor het geven van een presentatie, of een examen. Ook een deadline halen kan even wat stress geven. Het zorgt voor een extra boost om te presteren. Maar ook een stukje omlopen omdat je buikgevoel je ingeeft dat je beter niet door een groezelig straatje kunt wandelen. Als je na die stresspiek tijd neemt om te ontspannen geef je je lichaam te kans van deze stressreactie te herstellen.

Stress is disfunctioneel wanneer het lichaam als het ware een ‘vals signaal’ van gevaar afgeeft, bijvoorbeeld omdat het stressniveau al hoog is of omdat iemand vast zit in overmatig piekeren. Ook is het disfunctioneel als het lichaam in staat van stress blijft wanneer de aanleiding zelf er niet meer is. In feite kun je het dan zien als verspilde energie. Het is een signaal dat er iets niet in orde is in iemands systeem wat nuttig kan zijn om te onderzoeken.

Bij overmatige stress kan je het gevoel hebben dat je nooit meer uitgerust raakt. Je staat steeds ‘aan’ en zenuwen raken overspannen. Je voelt je gejaagd en ontspannen gaat moeilijk. Je bent ook veel emotioneler dan je van jezelf gewend bent.

Bij overspannenheid kan je het gevoel hebben dat je nooit meer uitgerust raakt. Je staat steeds ‘aan’ en zenuwen raken overbelast. Je voelt je gejaagd en ontspannen gaat moeilijk. Je bent ook veel emotioneler dan je van jezelf gewend bent.

Bij overspannenheid zijn er vaak een aantal duidelijke externe factoren die tot het overspannen worden hebben geleid. Het ontstaat vaak binnen 3 maanden als reactie op stressoren die duidelijk te identificeren zijn. Wanneer je dan een break neemt, dan kan het systeem vaak sneller weer tot rust komen. De hersteltijd is vaak ook minder lang. Je kunt het vergelijken met een elastiekje: bij overspannenheid is het elastiekje opgerekt maar nog wel heel. Bij een burn-out is het dusdanig opgerekt of zelfs geknapt dat het vervangen moet worden.

Een burn-out is een uitputtingsreactie van lichaam en geest op een (jaren)-lange periode van (werk)stress. Hierbij loopt het overlevingsmechanisme op alle fronten vast en functioneert het systeem niet meer zoals het is bedoeld. En dit hoeft niet alleen werkgerelateerde oorzaken te hebben. Het is vaak een combinatie van in de persoon gelegen factoren, externe factoren, medische oorzaken, life events en pech. Het zenuwgestel heeft een dusdanige opdonder gekregen dat vaak het enige wat nog rest is uitschakelen.

Burn-out is niet iets wat ineens uit de lucht komt vallen. Hieraan is een lange periode van stressklachten aan vooraf gegaan die zijn genegeerd.

Maar dat is wat mensen met een burn-out soms wel ervaren; ineens ging het licht uit, kon ik me niet meer goed bewegen, was ik niet meer in staat uit bed te komen. Ze voelen zich wanhopig, ontregeld en ontredderd.

De volgende klachten komen bij burn-out vrijwel altijd voor: immense vermoeidheid, je kan je niet meer echt opladen, sombere gedachten, angst- en paniekgevoelens, emotioneel, wanhopig, ontredderd. Je hoofd werkt niet meer, je hebt concentratieproblemen, je onthoudt niets en loopt maar te malen.

Een groot verschil tussen een burn-out en een depressie is dat mensen met een burn-out nog in staat zijn om te voelen, al zijn deze gevoelens van pijn, angst, machteloosheid, wanhoop, frustratie en verhoogde prikkelbaarheid veelal niet prettig. Bij een depressie voelt iemand doorgaans nog heel weinig, het is veel ‘grijzer’.

(drs. Hilde A.J. Bolt, boek Waar gaat het nu écht over, dynamisch coachen bij stress & burn-out 2019 en Annita Rogier Handboek Coachen bij Stress en Burn-out)).

Welke symptomen wijzen in de richting van een Burn-out?

Terugkerende fysieke klachten zoals hiervoor genoemd kunnen een signaal zijn. Maar ook mentale signalen zoals: Stemmingswisselingen, snel emotioneel zijn, concentratieproblemen, niks meer kunnen onthouden. (Een meer uitgebreide lijst waarin onderscheid is gemaakt in fysieke, mentale, emotionele verschijnselen vind je aan het einde van dit artikel).

Meestal ligt er een combinatie van factoren aan ten grondslag waardoor je echt hebt te onderzoeken waar het door komt en wat je er aan kan doen. Eerst kon je het bijvoorbeeld allemaal nog wel bolwerken, maar toen moest je meer thuiswerken, waren je kinderen ook meer thuis en kwamen er nog zorgtaken voor je ouders bij. Of je partner raakt zijn baan kwijt en zet dit veel spanning op je relatie.

Slapeloosheid is een symptoom maar kan ook een oorzaak zijn. Stress en piekeren kan ervoor zorgen dat je slecht slaapt. Maar slecht slapen kan ook zórgen voor stressklachten. Als je slecht slaapt en niet uitgerust bent, kun je overdag minder veel hebben.

Overigens zal dan nog steeds niet iedereen in een burn-out raken. Dat heeft weer te maken met persoonlijke kenmerken en hoe je op situaties reageert.

‘Niet klagen maar dragen” hoorde ik laatst een coachee zeggen. Dat was het motto dat ze van thuis had meegekregen. En dus zei ze niets en hield ze de schone schijn op tot het echt niet meer ging

Wie bepaalt of je burn-out bent?

Meestal is dat de huisarts of de bedrijfsarts. Daar wordt vervolgens ook bepaald of en zo ja wanneer het verstandig is om weer te gaan werken. Wat velen niet weten is dat een bedrijfsarts die begeleiding niet geeft. Je zult zelf op zoek moeten naar ondersteuning bij jouw herstel. Bij een burn-out is het niet ongebruikelijk dat dit 6-8 weken duurt voordat je met een paar uur per week begint. Dit hangt samen met de zwaarte van de burn-out en de progressie in het herstel.

Wat is wel en niet handig om te doen?

Het handig om je te laten begeleiden door een professional. Dit kan een psycholoog, therapeut of stress- en burn-outcoach zijn. Afhankelijk van de mate van burn-out kan het voorkomen dat je uiteindelijk 6 maanden tot een jaar hersteltijd nodig hebt. Je hebt een burn-out tenslotte ook niet ineens gekregen; hier is een lange periode aan voorafgegaan. Dat wil niet zeggen dat je in die tijd niet aan het werk kunt, maar dit zal echt per persoon verschillen hoeveel uren per week dat is en in welk tempo dit kan worden opgebouwd. Tijdens de coaching wordt aandacht besteed aan het fysieke, emotionele en mentale herstel. Er wordt gewerkt aan het veranderen van patronen en omgang met stress die ervoor gezorgd hebben dat je burn-out bent geraakt, zodat je beter leert voor jezelf te zorgen in situaties van stress.

Wake-up call!

Neem de signalen serieus. Vraag jezelf af waar je energie van krijgt en wat je energie kost. Hoe is die balans?

Altijd bereikbaar zijn vraagt veel van je. Je hoofd en lichaam heeft het nodig om bij te komen van inspannende activiteiten. Naast energiegevende activiteiten is het dus ook heel belangrijk om te ontspannen. Hoe werkt dat bij jou? Hoe ontspan jij? Voor de een is het wandelen, lezen, in bad liggen of een massage. Voor de ander is het tuinieren of creatief bezig zijn. Het gaat erom dat je echt los komt van je werk en dus ook tijdens het tuinieren niet stiekem aan je werk denkt.

Meer weten?

Wil je na het lezen van dit artikel meer weten? Wil je de stress aanpakken voordat je burn-out raakt of ben je inmiddels in een burn-out situatie? Laat het me weten. Een kennismakingsgesprek is altijd vrijblijvend en een mooie kans om te kijken naar de mogelijkheden.

Download de gratis stress signalen check

Overspannenheid en Burn-out raken gaat niet ineens. Het is een glijdende schaal. Het is over een langere tijd ‘zorgvuldig’ opgebouwd, waarbij allerlei signalen van vermoeidheid en stress zijn genegeerd. Dit kan zowel op fysiek, mentaal, emotioneel en energie niveau zijn.

Maar over welke signalen hebben we het dan?

Download de gratis Stress signalen Check en vink voor jezelf eens af waar jij de laatste maand last van hebt.

Zeg eens heel eerlijk: welke kun jij afvinken?

Download de stress signalen check

Informatie is samengesteld en afkomstig uit boek en opleiding; Waar gaat het nu écht over, dynamisch coachen bij stress & burn-out 2019 van drs. Hilde A.J. Bolt,en Handboek Coachen bij Stress en Burn-out van Annita Rogier.